آناتومی سیستم عصبی بخش دوم
1394
نوروگلی ها
سیستم عصبی دارای دسته دیگری سلول به نام سلول های نوروگلی یا سلول های گلیال (glial cells) است؛ سلول های کوچکی هستند که در تولید ایپالس ها( سیگنال های عصبی) شرکت نمی کنند و در فعالیت های پردازش اطلاعات در CNS نیز نقشی بر عهده نمی گیرند. با وجود این برخی از این سلول ها تحت تاثیر فعالیت نرونی قرار می گیرند؛ سلول های نروگلی به تنظیم یونی محیط نرونها و نیز جابه جایی و یا حذف برخی از ناقلین شیمیایی که بوسیله نرون ها آزاد می شوند، کمک می کنند.
انواع سلول های نوروگلیا
الیگودندروسیت: در تشکیل و حفظ غلاف میلین
آستروسیت: حمایت فیزیکی و متابولیک نرون های CNS
میگروگلیا: با خاصیت فاگوسیتی
اپاندیمال: سلول های ستونی پوشاننده بطن های مغزی و کانال نخاع
اعمال پیشنهادی برای سلول های نروگلی به قرار زیر است
۱- پشتیبانی نرون هایCNS بدین معنی که ، همانند بافت پیوندی موجود در بخش های دیگر بدن عمل می کنند.
۲- فاگوسیته کردن سلول های مرده و ضایعات سلولی ناشی از صدمات وارده به سیستم عصبی.
۳- تنظیم الکترولیتی محیط و جابه جایی و یا حذف میانجی ها.
۴- دخالت در رشد و تکامل سیستم عصبی با هدایت نرون های در حال رشد در امتداد مسیرهای مناسب.
۵- ساخت غلاف میلین پیرامون بعضی از فیبرهای عصبی.
سلول های گلیال را می توان به ۲ دسته بزرگ تقسیم کرد:
الف) سلول های ماکروگلی شامل: آستروسیت ها، الیگودندروسیت ها، و سلول های اپاندیم می باشند.
ب) سلول های میکروگلی که به عنوان بیگانه خوار عمل می کنند.
استروسیت ها سلول های ستاره ای شکلی هستند که یون های پتاسیم اضافی را از فضای بین سلولی جذب می کنند و تشکیل سد خونی- مغزی توسط آن ها می باشد، برخی دیگر از آستروسیت ها قادر به جابه جایی و یا حذف میانجی های عصبی( گاما آمینو بوتیریک اسید و سروتونین) از ناحیه شکاف سیناپسی می باشند، آستروسیت ها ممکن است دارای اعمال تغذیه کننده ای باشند.
الیگو دندروسیت ها مسئول تشکیل غلاف میلین در اطراف بعضی از فیبرهای عصبی در CNS می باشند، در PNS این وظیفه به عهده سلول های شوان است. سلول های شوان دارای منشائی متفاوت از سلول های گلیال می باشند
میلین سازی
سلول های شوان چند بار به دور آکسون می پیچند، سپس سیتوپلاسم سلول شوان ناپدید می شود و تنها لایه های متحد المرکز غشای سلول شوان که پوشش میلین را تشکیل می دهند، باقی می مانند.
غلاف میلینی
غلافی سفید رنگ و عایقی از جنس چربی می باشد و پیرامون رشته عصبی را فرا می گیرد.
اکثر اکسون های قطور توسط این غلاف پوشیده شده اند. این غلاف فواصل نیم میلی متری رشته عصبی را نمی پوشاند و به این فواصل گره های رانویه nodes of ranvier گفته می شود. غلاف میلین باعث رنگ سفید بافت عصبی می شود و باعث تشدید سرعت انتقال موج عصبی نیز می گردد. فیبرهای سوماتیک و پیش عقده ای( پرده گانگلیونیک) سمپاتیکی جزء رشته های میلین دار و فیبرهای پس عقده ای سمپاتیکی جزء رشته های بدون میلین هستند.
نرولما یا غلاف شوان
یک لایه نازک از سلول های پهن است ( سلول های شوان نه غشای سلول شوان) که به صورت تنگاتنگ اعصاب محیطی را در بر می گیرند.( هم میلین دار و هم بدون میلین). نرولما برای تولید مجدد رشته های عصبی ضروری است. نرولما در مغز و نخاع وجود ندارد، بنابراین هنگامی که رشته های عصبی موجود در CNS آسیب ببینند نمی توانند دوباره ساخته شوند و برای همیشه بدون کار باقی می مانند.
رشته های عصبی
رشته های آدرنرژیک: آدرنالین و نورآدرنالین از انتهای خود رها می کنند.
رشته های کولینرژیک: از انتهای خود استیل کولین رها می کنند
رشته های دوپامینرژیک: از انتهای خود دوپامین رها می کنند.
رشته های A: رشته های سوماتیک و میلین دار هستند و سریع هدایت می کنند.
رشته هایB: رشته های پیش عقده ای و میلین دار هستند و کند هدایت می کنند
رشته هایC: رشته های پس عقده ای و بدون میلین بوده و در هدایت کندترین هستند.
گانگلیون( عقده)
تجمع اجسام سلولیganglion نامیده می شود. مانند گانگلیون های سمپاتیکی و پاراسمپاتیکی ؛ خارج ازCNS و گانگلیون های قاعده ای(basal) ؛ داخلCNS
ماده خاکستری و ماده سفید
ماده خاکستری شامل اجسام سلولی عصبی است که در نوروگلی محصور شده اند و ماده سفید شامل رشته های عصبی است که در نروگلی محصور شده اند. ظاهر سفید این ماده به علت غلاف های میلین می باشد. در مخ و مخچه ماده خاکستری بیرون و ماده سفید درون قرار دارد. و در نخاع ماده خاکستری درون و ماده سفید بیرون قرار دارد.
واحد حسی یا درماتوم
منطقه ای از پوست که توسط یک رشته عصبی حسی ، عصب دهی می شود؛ واحد حسی یا dermatome نامیده می شود.
واحد حرکتی
تعدادی از رشته های ماهیچه ای که توسط یک عصب حرکتی عصب دهی می شوند، واحد حرکتی نامیده می شود.
اطلاعات
هر گونه واقعه و یا خبری از بدن و یا محیط اطراف که دارای معنی باشد information نامیده می شود.
ایمپالس عصبی
اطلاعات در طول یک رشته عصبی به صورت پتانسیل های عمل منتقل می شود، که به این پتانسیل های عمل ، ایمپالس گفته می شود.
سیگنال عصبی
به طرح کلی انتقال ایمپالس روی هم رفته، سیگنال عصبی گفته می شود.
غشای سلولی و نفوذپذیری نسبت به یون ها
مایع داخل سلولی در مقایسه با مایع خارج سلولی محتوی مقدار کمی سدیم و کلر، و در عوض دارای مقدار زیادی پتاسیم و یا یون های منفی با ماهیت پروتئینی است. بدیهی است که دلیل برقراری و حفظ این تفاوت ها بین مایع خارج سلولی و مایع داخل سلولی وجود غشای سلول است.
غشای سلولی ساختمانی دو لایه ای یا مضاعف(gorter) از ملکول های لیپیدی است که انواع متفاوتی از ملکول های پروتئینی را در میان خود جای داده است. ضخامت غشاء در حدود ۸ تا ۱۰ نانو متر است.
پروتئین های غشایی به دو نوع عمده تقسیم می گردند: پروتئین های آلفا هلیکس چوب یا میله مانند و پروتئین های کروی. پروتئین های آلفا هلیکس به عنوان گیرنده پیام اورهای گوناگون خارج سلولی از قبیل هورمون ها و میانجی های عصبی عمل کرده و آنتی بادی ها را نیز تشخیص می دهند. پروتئین های کروی به عنوان کانال هایی عمل می کنند که از طریق آن ها یون ها می توانند از عرض غشاء عبور نمایند.
کانال های یونی
کانال های یونی دارای اهمیت بسیار زیادی در عمل سلول های عصبی می باشند، کانال های یونی می توانند به انواع:
بدون دریچه ، درچه دار ولتاژی و دریچه دار شیمیایی تقسیم گردند.
کانال ها می توانند به یک تغییر ولتاژی و یا یک تغییر شیمیایی، باز و بسته گردند( کانال های دریچه دار) و یا کانال هایی که احتمالا" کنترلی بر روی آن ها وجود ندارد ( کانال های بدون دریچه).کانال های یونی غشاء شرایط مناسبی را ایجاد می کنند که در طی آن یون ها به همراه ملکول های آب همراهشان اجازه می یابند از غشا عبور نمایند.
کانال ها از مجموعه هایی از قطعات میان غشایی درست شده اند، قطعات میان غشایی محتوی آلفا هلیکس هایی از یک پروتئین محوری هستند که زنجیره های اسید آمینه ای جانبی از آن خارج گردیده است ، کانال ها محیطی پولار یا قطبی هستند و خیلی بزرگ هستند که از میان آن ها یون ها می توانند عبور کنند.
نرون به روایت تصویر:
مقطع عرضی نخاع
- ماده خاکستری شبیه H.
- شامل شاخ قدامی VH و خلفی DH.
- ماده خاکستری ارتباطی GC.
- ماده سفید به صورت ستون هایی در اطراف ماده خاکستری شامل ۶ ستون قدامی، طرفی و خلفی.
- در سطح خارجی نخاع، نرم شامه.
- شکاف قدامی میانی.
- شیار خلفی میانی.
- شیارهای قدامی و خلفی طرفی.
مغز
از دو نیمکره که توسط پلی از ماده سفید به هم وصل شده اند ٬ تشکیل شده است. هر نیمکره از یک ناحیه سطحی (ماده خاکستری) و یک ناحیه مرکزی (ماده سفید) تشکیل شده است.در وسط ماده سفید تجمع جسم سلولی نورون ها هسته های داخلی را بوجود می آورند.ماده سفید از رشته های میلین دار و بافت پشتیبان و رگ ها تشکیل یافته است.
ماده خاکستری مغز از طبقات ذیل تشکیل یافته است:
طبقه ذره ای٬ طبقه دانه دار خارجی ٬ طبقه هرمی خارجی ٬ طبقه دانه دار داخلی ٬ طبقه هرمی داخلی (حاوی بزرگترین نورون های مغز به نام بتز) و طبقه چند شکلی.
مخچه
بخشی از مغز خلفی hindbrain است،واقع در حفره کرانیال خلفی پشت بصل النخاع و پل مغزی توسط چادر مخچه از سطح تحتانی مغز جدا می شود. تنطیم تونوس عضلات ارادی بدن و مرکز کنترل حرکات ارادی و تعادل بدن متشکل از دو نیمکره و یک بخش میانی بنام ورمیس (کرمینه)هر نیمکره مخچه عضلات همان طرف بدن را کنترل می کند
ساختمان مخچه
متشکل از دو بخش ماده خاکستری و سفید.
ماده خاکستری: تجمع جسم سلول های عصبی که در سه لایه (ذره ای گلژی و دانه دار) قرار گرفته اند.
ماده سفید: تجمع الیاف میلین دار است که در وسط ماده خاکستری واقع شده است.
ما به تازگی صحبتی با شان آرنت، دانشمند علوم ورزشی در دانشگاه راتگرز داشتیم و از او در این مورد سوال کردیم. او می‌گوید تفاوت بزرگی میان دو روز و سه روز ورزش در هفته وجود دارد. با اینکه هر اندازه از ورزش بهتر از اصلا" ورزش نکردن است، اما اگر در حال حاضر اندام مناسبی دارید، تنها دو روز ورزش در هفته، فواید افزوده چندانی برایتان نخواهد داشت.
